صفات متناقض دنیا:

از منابع دینی دو صفت متناقض در مورد دنیا استفاده می شود از طرفی دنیا مورد مذمت شدید قرآن کریم و روایات است و از طرف دیگر از آن تعریف شده است. به برخی از این آیات و روایات اشاره می کنیم.

قرآن کریم در سوره آل عمران مى‏فرماید: «اعلموا انما الحیاة الدنیا لعب و لهو و زینة و تفاخر بینکم و تکاثر فى الاموال و الاولاد...; بدانید زندگى دنیا فقط بازى و سرگرمى و تجمل پرستى و فخرفروشى در میان شما و افزون‏طلبى در اموال و فرزندان است.» ⁽آل‏عمران، 185⁾

این آیه کریمه در حقیقت دنیاپرستان را به کودکانى تشبیه مى‏کند که از همه چیز غافل و بى‏خبرند و تنها به سرگرمى و بازى مشغولند و حتى خطراتى را که در یک قدمى آنها وجود دارد نمى‏بینند!

در قرآن کریم زندگی دنیا به عنوان اسباب فریفتن و وسیله فریب و نیرنگ دانسته شده، و ما الحیوه الدنیا الا متاع الغرور، سوره آل عمران، آیه 185 .

این تعبیرات نشان مى‏دهد که زرق و برق دنیاى فریبنده یکى از موانع مهم بر سر راه تکامل معنوى انسان است که تا این مانع را پشت‏سر ننهد راه به جایى نمى‏برد.

در روایتی أمده است مولای عارفان علی (علیه‌السلام)جابربن‌عبدالله ‌را دید که ‌آهی ‌برکشید، فرمودند: ای ‌جابر!برای ‌دنیا ‌آه ‌می‌کشی‌؟ جابر ‌عرض ‌کرد: آری‌. حضرت ‌فرمودند: ای ‌جابر!لذتهای‌دنیا در هفت‌چیز ‌است: خوردنی، آشامیدنی، پوشیدنی‌، آمیزشی، سوارشدنی،بوییدنی ‌و شنیدنی. لذیذترین ‌خوردنی ‌عسل ‌است‌ و آن ‌آب‌دهان ‌مگسی ‌باشد،گواراترین ‌آشامیدنی ‌آب ‌است‌ که‌ بر خاک‌ روا و روان ‌است، بهترین ‌پوشیدنی ‌ابریشم‌است‌و آن ‌از آب ‌دهان‌کرمی ‌باشد‌، برترین ‌همبستر شدنی‌زنانند و آن ‌فرو رفتن‌مبالی ‌در مبالی ‌و نزدیکی‌دو عضو ‌همانند، زیباترین ‌چیزی ‌که ‌در زن‌است(لذت‌جنسی) از زشت‌ترین ‌عضو او خواسته ‌می‌شود، بهترین ‌سوار شدنی ‌اسب ‌است‌وآن ‌کشنده ‌است، ارزشمندترین‌بوییدنی مشک‌است‌و آن ‌خون ‌ناف‌حیوانی ‌باشد و بهترین‌شنیدنی‌ها غنا و آواز است‌‌که ‌آن ‌هم ‌گناه ‌باشد‌، پس‌آدم ‌خردمند ‌برای‌چیزهایی‌با این ‌اوصاف ‌هرگز ‌آه ‌نمی‌کشد. جابربن‌عبدالله ‌می‌گوید: به ‌خدا سوگند از آن‌زمان ‌به ‌بعد هرگز دنیا بر دلم ‌خطور نکرد. میزان الحکمه، حدیث 6058

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: اگر دنیا را در نزد خدا به قدر پر پشه ای قدر و ارزش بود، کافر را از آن حتی شربت آبی نمی داد. (معراج السعادة / ص 261)

در کلامی از امیر مومنان ع آمده است: دنیای شما در نظر من پست تر از استخوان خوکی است که در دست انسانی مبتلا به مرض جذام باشد والله لدنیاکم هذه اهون فی عینی من عراق خنزیر فی ید مجذوم، نهج البلاغه، حکمت 236.

پیشواى زاهدان على (ع) فرموده است: در خوارى دنیا نزد خدا همین بس که جز در آن، نافرمانى خدا نکنند و جز با ترک آن، به آن‏چه نزد خدا است دست نیابند. من هوان الدّنیا على اللّه أنّه لا یعصى إلّا فیها، و لا ینال ما عنده إلّا بترکها. نهج البلاغه، حکمت 385.

در مقابل مذمت های بسیاری که در آیات و روایات آمده و ما تنها به برخی از آنها اشاره کردیم، در بعضی روایات هم دنیا مورد مدح قرار گرفته و مثبت انگاشته شده است.

در روایت است که وقتی شخصی در محضر علی ـ علیه السّلام ـ دنیا را مورد مذمت قرار داد، حضرت به او فرمود: ای سرزنش کننده دنیا که به خدعه های آن مغرور شده و به نیرنگ های آن فریب خورده ای آیا به دنیا مغرور می شوی و از آن مذمت می کنی... بدان که دنیا خانه صدق است برای کسی که با آن به راستی رفتار کند، و خانه تندرستی است برای کسی که از آن چیزی بفهمد، و مرکز بی نیازی است برای کسی که از آن توشه اندوزد و خانه پند و اندرز است برای کسی که قابلیت موعظه شدن را دارد، و سجده گاه دوستان خدا و محل استغفار فرشتگان خدا و محل فرود آمدن وحی خدا و تجارت خانه دوستان خدا است که در آن رحمت خدارا کسب کردند و بهشت را سود بردند پس تو دیگر چه چیز را مذمت می کنی؟
ایها الذام للدنیا المغتر بغرورها المخدوع باباطیلها اتغتر بالدنیا ثم تذمها... ان الدنیا دار صدق لمن صدقها و دار عافیه لمن فهم عنهاو دار غنی لمن تزود منهاو دار موعظه لمن اتعظ بها مسجد احباء الله و مصلی ملائکه الله و مهبط وحی الله و متجر اولیاء الله اکتسبوا فیها الرحمه و ربحوا فیها الجنه فما ذا یذمها . نهج البلاغه، حکمت 131.

همان گونه که ملاحظه می‎کنید از این کلام نورانی و مشابه آن، مدح و ستایش دنیا استفاده می گردد. گرچه در آیات و روایات دیگر از آن مذمّت شده است لذا از جمع بین این دو نوع روایات استفاده می شود که حبّ دنیا اگر به گونه‎ای باشد که خدا و معاد به فراموشی سپرده شود و یا آنکه انسان همه همّ خود را در به دست آوردن دنیا قرار دهد، و یا در مقام تخییر بین دنیا و آخرت جهت دنیا را انتخاب نماید، و یا تمام خوشحالی او به خاطر ثروت و پست و مقام دنیا باشد و امثال این امور، در این صورت ،دنیا مذموم و ناپسند است وگرنه اگر انسان دنیا را دوست بدارد برای آنکه مزرعه آخرت او و زمینه ای برای تحصیل کمال اوست، همین دنیا مورد مدح و ستایش خواهد بود، بنابراین دنیا مطلقا بد و مذموم نیست.